Switłana Bresławska i Kazimierz Burnat z pisarzami ukraińskimi w Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku (fot. z archiwum autorki)
Znany polski poeta, tłumacz, społecznik, prezes Dolnośląskiego Oddziału ZLP, przewodniczący Komisji Kwalifikacyjnej ZLP Kazimierz Burnat należy do tych organizatorów, którzy dbają nie tylko o rozwój narodowej kultury, ale stopniowo i systematycznie wzmacniają międzynarodowe kontakty między sąsiednimi narodami.
Z pochodzenia pan Kazimierz jest prawdziwym Polakiem, jednak w jego sercu znalazło się miejsce dla Ukrainy, jej śpiewnego języka i literatury. Jego myśli i pragnienia doprowadziły go do ścisłej współpracy z ukraińskimi pisarzami z różnych miast – Charków, Kijów, Lwów, Krzemieniec, Iwano-Frankiwsk, Kropywnycki i inne. Ta literacko-artystyczna współpraca rozpoczęła się jeszcze w 2003 r. i z każdym rokiem nabiera nowych obrotów: udział w twórczych spotkaniach, wzajemne tłumaczenia utworów i ich publikacje. W tej kwestii szczególne miejsce zajmuje Iwano-Frankiwsk, właśnie w tym mieście w 2017 roku opublikowany został przekład książki Burnata Sycenie nieznanym w zbiorze Koniec lata w Arkadii, a w 2018 r. Iluzja wieczności Kazimierza Burnata i Uczta motyla Andrzeja Bartyńskiego.
Z każdym rokiem nasza współpraca poszerza się i przynosi nowe owoce. Na wiosnę opublikowano książkę Tarasa Melnyczuka Książę rosy, którą Kazimierz Burnat tłumaczył na język polski. I oto teraz – nowy wspólny projekt, nowe tłumaczenie na język polski utworów poetyckich znanych ukraińskich poetów, będących już klasykami literatury. Praca nad tłumaczeniem kosztowała dużo czasu, emocjonalnych i intelektualnych wysiłków. To dzieło, za które chcemy głośno powiedzieć: dziękujemy! Dziękujemy Kazimierzowi Burnatowi jako rzetelnemu i sumiennemu tłumaczowi. Dwujęzyczna książka Apostołowie ХХ stulecia zapewne zainteresuje zarówno polskojęzycznych czytelników po obu stronach granicy, jak i samych Ukraińców.
Nie wiemy, czy zaskoczymy Szanownego Czytelnika, pisząc, że do napisania tej książki zainspirowała tłumacza poetycka fraza: Rabindranacie – gołębiu! / Z dalekiej Bengalii / przyleć do mnie do Ukrainy, / duszę się, ginę. A to dlatego, iż dla niego Rabindranath Tagore od młodości był i do dziś pozostał ogromnym autorytetem, autorytetem uznawanym w świecie. Autorem wiersza jest Pawło Tyczyna, człowiek ze złamanym kręgosłupem, syn Ukrainy, którego totalitarna maszyna groźbami i przekupstwem zmusiła w jakimś sensie do zdrady najdroższego, co miał w życiu – Ojczyzny. Tylko w pierwszym zbiorze poezji Słoneczne klarnety (będącym jedynym wówczas hymnem na cześć człowieka), w cyklach Boleściwa matka, Wojna, w podświadomym oddaniu ojczystej ziemi poeta pozostał sobą. Mało znany jest fakt, że w 1958 r. Pawło Tyczyna, będąc przewodniczącym Rady Najwyższej URSR, odmawia podpisania ustawy o dwujęzyczności, której wymagała komunistyczna partia, i rezygnuje ze stanowiska. Geniusz poety, kapitulując przed terrorem, pozostaje gorącym patriotą Ukrainy.
W 1926 r. jako pierwszy, zostaje oskarżony o wnoszenie do literatury burżuazyjnego nacjonalizmu w poemacie Obierała matka ziemniaki, w którym pojawił się Lenin-antychryst… Dlatego usprawiedliwione jest miejsce Pawło Tyczyny wśród poetów, których nazwaliśmy Apostołami ukraińskiej poezji ХХ stulecia. Jest ich dwunastu, z różnymi losami, różnym widzeniem świata i literatury, ale jednoczy ich wiekowa tragedia Ukrainy – i do dziś niekończąca się walka o wolność i niezależność. Do 90. lat XX stulecia zakazane przez totalitarne państwo były imiona Bohdana Łepkiego, będącego największym rzecznikiem polsko-ukraińskiego zbliżenia; Ołeksandra Оłеsia, Jewhena Małaniuka, Petro Karmanskiego, którzy po zlikwidowaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej i Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej zmuszeni byli emigrować za granicę.
Z niezrozumiałych przyczyn nie ukazywały się w ojczyźnie utwory Bohdana Ihora Antonycza, piewcy Łemkowszczyzny, w którego twórczości można odnaleźć ślady polskich skamandrytów i francuskich symbolistów oraz Wasyla Paczowskiego. Zupełnie przemilczane było istnienie poetki Ołeny Telihy, która razem z innymi ukraińskimi patriotami została rozstrzelana przez niemieckich nazistów w Babim Jarze. Ukrywane były fakty represji w biografii Jewhena Płużnyka. Należy uważać za ogromną tragedię życie tak zwanych klasyków radzieckiej literatury – wspomnianego wcześniej Pawło Tyczyny i Włodymyra Sosiury. Ich narodowy patriotyzm został złamany przez radziecki system. Z kolei przedstawicieli młodszego pokolenia ukraińskich poetów ХХ stulecia sześćdziesiątników Wasyla Symonenki i Wasyla Stusa antyukraińska władza zniszczyła fizycznie. W ich twórczości ważne było eksponowanie patriotyzmu i łączenie przynależności do kultury ukraińskiej jako nieodłącznej części kultury i dziedzictwa światowego.
Autorzy i utwory w naszym poetyckim zbiorze są dobrani tak, by pokazać cały tragizm ukraińskiego narodu, porównującego swoich poetów z prorokami. Śpiewająca ukraińska dusza postrzega świat przez Słowo i Słowu nadaje magiczną siłę: siłę walki i siłę obrony przed wrogiem. Nie na próżno niezmienny duchowy przywódca Taras Szewczenko powiedział: Wywyższę małych tych niewolników niemych i na ich straży postawię Słowo! Słowu, w mentalnym postrzeganiu, przeciwstawia się milczenie, jako znak obojętności i zdrady. Dlatego Ołeksandr Оłeś w 1931 r. napisał wiersz-oskarżenie Pamiętaj:
Kiedy Ukraina za prawo życia
Z katami walczyła, żyła i umierała,
I czekała, chciała tylko współczucia,
Europa milczała…
Te wersy są aktualne do dziś: Ukraina ocieka krwią w nierównej walce ze swoim odwiecznym wrogiem, a syta, stara Europa w najlepszym przypadku milczy, dbając o własne interesy.
Czego pragniemy jako autorzy tej antologii? Pragniemy dotrzeć do świadomości europejskiego czytelnika z przesłaniem, że obok żyły i żyją narody, które wciąż podejmują próby uwolnienia się od zardzewiałych łańcuchów i kajdan radzieckiego – rosyjskiego ciemiężcy. Każdy z tych narodów ma swój język, swoją niepowtarzalną kulturę i swoją wartościową poezję. Każdy z nich chce wolności i niezależności, samodzielnego decydowania o swoim losie, bez ingerencji agresywnego sąsiada-okupanta. Sądzimy, że droga Apostołów ukraińskiej poezji na Zachód rozpocznie się właśnie od Polski, ponieważ Ukraina zawsze miała z Polską ścisłe związki kulturalne; wiele wybitnych postaci polskiej kultury, polskich pisarzy urodziło się i dorosło na ukraińskich kresach; ukraińscy pisarze mieszkali na polskich ziemiach, wykładali na uczelniach Warszawy, Krakowa…
Oczywiście, dwunastu poetów – to niepełny obraz wielotorowej ukraińskojęzycznej literatury tragicznego ХХ stulecia. Można by dodać wiersze Maksyma Rylskiego, Światosława Hordyńskiego, Oleha Оlżycza, Bohdana Rubczaka, Wiry Wowk, Tarasa Melnyczuka, Hryhorija Czubaja i jeszcze wielu utalentowanych Ukraińców, zamęczonych w Sołowkach, Kołymie, Magadanie, 20 a także tych, którzy zmuszeni byli ratować swoje życie i życie swoich dzieci w dalekiej Kanadzie, Australii, Argentynie, Brazylii. W sercu każdego z nich płonął wieczny ogień miłości do Ukrainy – kraju o tragicznym losie i z dramatyczną historią.
Liczymy na to, że po przejmujących wierszach umieszczonych na stronach tej książki poczujecie ciepłe uczucia do tej ziemi. Do ziemi, która stała się rodzinną dla potomka austro-węgierskiego tronu Wilhelma von Habsburga Lotaryńskiego, mającego za sobą walkę w szeregach Ukraińskich Strzelców Siczowych pod przybranym imieniem Wasyla Wyszywanego. Zrozumiecie Ukrainę jak amerykańscy historycy Timothy Snyder i James Mace, dzięki którym świat dowiedział się o łańcuchu tragedii szczerego i twardego w przekonaniach narodu.
Prosimy, aby zanurzyć się w burzliwych wodach głębokiej rzeki ukraińskiej poezji, w symbolicznym początku zawartym w wierszu romantyka Wołodymyra Sosiury: Kochajcie Ukrainę!
Switłana Bresławska – ukraińska pisarka, krytyk literacki, tłumaczka. Laureatka nagrody im. Iwana Franki w dziedzinie poezji oraz Nagrody Literackiej im. Jurija Janowskiego, razem z Kazimierzem Burnatem, w dziedzinie poezja/przekład. Autorka książek poetyckich: Dwa kroki do raju, Przekroczyć próg, W dół głową, Ty, książki literacko-krytycznych artykułów Z księgi odzewów i propozycji. Redaktorka antologii My – z lat 90. Znalezione pokolenie oraz literacko-historycznego almanachu Urodziliśmy się w wielkiej godzinie. W przekładzie Switłany Bresławskiej z języka polskiego ukazały się książki: Koniec lata w Arkadii, wiersze trzech polskich poetów: Kazimierza Burnata, Leszka Szarugi, Andrzeja Waltera, Iluzja wieczności Kazimierza Burnata, Uczta motyla Andrzeja Bartyńskiego. Prezes Oddziału Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy w Iwano-Frankiwsku.
Okładki książki Apostołowie ХХ stulecia. Fot.: Dolnośląski Oddział ZLP. http://do-zlp.pl/
Apostołowie ХХ stulecia, przekład z ukraińskiego Kazimierz Burnat, Iwano-Frankiwsk 2020, s. 316, ISBN 978-966-711-8.
Książę rosy i Apostołowie XX stulecia – poezja ukraińska po polsku. Słowo od autora przekładów Kazimierza Burnata
http://impresjee.pl/ksiaze-rosy-i-apostolowie-xx-stulecia-poezja-ukrainska-po-polsku-slowo-od-autora-przekladow-kazimierza-burnata/
Na fot. 2: Switłana Bresławska. Fot. z II Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej Poznań − Piła − Russowo 2018. Fot.: Redakcja Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl
Źródło: Kalisz stolicą aforyzmu. IV Międzynarodowa Konferencja Poetycka. 100-lecie Związku Literatów Polskich, V Potyczki Aforystów i nie tylko… Krytyka literacka, eseje… − pod redakcją Danuty Bartosz. Wydawca: Fundacja Literacka Jak podanie ręki i Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich, Poznań 2020
