Strona tytułowa pierwszego wydania „Nad Niemnem” z 1888 roku. Źródło: polona.pl/item/nad-niemnem-powiesc-w-trzech-tomach-t-1,OTE5MzY0NTI/4/. Autor Eliza Orzeszkowa, Gebethner i Wolff.
Do uczestnictwa w tegorocznej akcji Narodowego Czytania prezydent Andrzej Duda zachęcał w swoim liście: „(…) Spotkajmy się z rodzinami Bohatyrowiczów, Korczyńskich i innymi postaciami, wysłuchajmy ich rozmów o Polsce, ale też tych codziennych pogawędek »przy polskim stole«. Odkryjmy na nowo atmosferę tego dzieła, bogatą nadniemeńską przyrodę, wspaniałe pejzaże i krajobrazy. Przypomnijmy wreszcie ważne dziedzictwo Powstania Styczniowego, które powraca we wspomnieniach bohaterów i legendzie jako symbol i fundament narodowej pamięci i którego znaczenie jest istotne także dla innych narodów naszego regionu”.
Centralne czytanie, inicjujące tegoroczne wydarzenie, zainscenizowane tradycyjnie w otoczeniu bujnej zieleni Ogrodu Saskiego w Warszawie, otworzyli 9 września 2023 r. swoimi wystąpieniami prezydent Andrzej Duda z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą. W słowie wstępnym Agata Kornhauser-Duda stwierdziła: „Już po raz dwunasty ta akcja czytelnicza połączyła Polaków na całym świecie. I jest to, moim zdaniem, największy sukces tej inicjatywy. Tegoroczna lektura »Nad Niemnem« to z pewnością najpopularniejsza książka Elizy Orzeszkowej, ale też najbardziej znane dzieło polskiej literatury. Jest to książka, która z powagą opowiada o tradycji, historii, ale nie brakuje w niej także elementów humoru i zabawnych sytuacji. Jest to lektura, na której wychowały się pokolenia Polaków. (…) „Nad Niemnem” to książka bardzo silnie zakorzeniona w krajobrazie Rzeczypospolitej. Eliza Orzeszkowa była bardzo związana ze swoją ziemią, Grodzieńszczyzną, a ta mała jej ojczyzna, to przede wszystkim piękne pejzaże, krajobrazy, przyroda. To dzieje polskiego ziemiaństwa, to wreszcie historia, tradycja, wiara i wspólne legendy, jak ta o Janie i Cecylii, które były przekazywane z pokolenia na pokolenie”.
Dzieło Orzeszkowej czytali artyści polskich teatrów: Izabella Bukowska, Ewa Domańska, Joanna Jeżewska, Kaja Kozłowska-Żygadło, Elżbieta Nagel, Iwona K. Pawlak (Justyna Orzelska w ekranizacji „Nad Niemnem”), Aleksandra Radwan, Lidia Sadowa, Piotr Bajor, Marek Barbasiewicz, Andrzej Ferenc, Wiesław Komasa, Szymon Kuśmider, Adam Marjański (filmowy Jan Bohatyrowicz z 1986 roku), Michał Mikołajczak, Marcin Przybylski, Przemysław Stippa, Krzysztof Szczepaniak, Mirosław Wieprzewski, Rafał Zawierucha, Jerzy Zelnik oraz Konrad Żygadło.
Liczne wątki powieści powiązane z muzyką, śpiewem, zainspirowały wokalistkę i konsultantkę muzyczną Ginę Komasę wraz z kompozytorem, pianistą, autorem piosenek i muzyki do spektakli, filmów, pokazów tanecznych, aranżerem i pedagogiem Dawidem Suleją Rudnickim oraz zespołem do stworzenia ilustracji muzycznej, która ubarwiła lekturę aktorską w Ogrodzie Saskim.
Widowisko wyreżyserował Janusz Kukuła, reżyser Polskiego Radia. Narodowe Czytanie w Ogrodzie Saskim transmitowano na antenie Polskiego Radia oraz na profilach facebookowych Kancelarii Prezydenta RP i Narodowego Centrum Kultury. Tę centralną akcję Narodowego Czytania wspierało Narodowe Centrum Kultury.
Eliza Orzeszkowa pisała „Nad Niemnem” od 1986 do 1887 roku. Powieść została wydana w 1888 roku. Zdobyła od razu uznanie recenzentów za liczne artystyczne i ideowe wartości, w tym opisy przyrody, prezentacje bohaterów, barwy obyczajowości XIX-wiecznej prowincji nad Niemnem, wątki historyczne i patriotyczne, które sprawiły, że nierzadko stawiano ją obok mickiewiczowskiego wzorca klimatów polskości, emanującego z treści i obrazowania „Pana Tadeusza”. Dzieło Orzeszkowej doczekało się dwóch realizacji filmowych: w 1939 r. i w latach 80.
Organizatorem Narodowego Czytania jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Pierwsza akcja w 2012 roku skupiła się na „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. W kolejnych czytano Aleksandra Fredrę (2013), „Trylogię” Henryka Sienkiewicza, „Lalkę” Bolesława Prusa, „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, nowele (zbiór): Marii Konopnickiej, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa, Władysława Stanisława Reymonta, Henryka Rzewuskiego, Brunona Schulza, Stefana Żeromskiego, „Balladynę” Juliusza Słowackiego, „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej i w ubiegłym roku 2022 − „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza.
Stefania Pruszyńska
Tutaj dla Państwa, Drodzy Szanowni P.T. Czytelnicy udostępniam link do transmisji Polskiego Radia z centralnej akcji Narodowego Czytania 2023 dziewiątego września w Ogrodzie Saskim z udziałem Pary Prezydenckiej RP.
Nad Niemnem Eliza Orzeszkowa / Narodowe Czytanie 2023
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka. Redaktor naczelna, wydawca, autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl (od 2006 r.)
Autorka publikacji różnych gatunków (eseje, recenzje, felietony, reportaże, wywiady, fotoreportaże), utworów literackich (poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, utworów satyrycznych, grotesek, aforyzmów) oraz artystycznych sztuki plastycznej.
Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej literackiej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PUBLIKACJE RÓŻNOGATUNKOWE (co najmniej 2 tys.): publicystyka, eseje, felietony, wywiady, recenzje, reportaże, fotoreportaże, utwory artystyczne: literackie i sztuki plastycznej – zarówno w Gazecie IMPRESJee.pl (od 2006 r.), własnych autorskich witrynach artystycznych (Poezja, Stefania Pruszyńska, ArtGrafPoeFoto, Stefania Pruszyńska w latach: 2007-2019), własnym zbiorze poezji „Szepty dalekobieżne” (San Francisco ), jak i w wielu czasopismach ogólnopolskich i regionalnych (również w cyklicznych wydawnictwach: rocznikach) – kulturalnych, literackich, muzycznych, książkach innych autorów, antologiach poetyckich (np. Lednickiej Wiosny Poetyckiej), antologiach poezji współczesnej i antologiach poetyckich dwujęzycznych (np. w latach 2017-2023: Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej, wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”), charytatywnych i tematycznych. NAJNOWSZE PUBLIKACJE (oprócz zamieszczanych na bieżąco w Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl) w: kwartalniku literackim „Protokół Kulturalny” (nr 84/2023), antologii poświęconej pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 (wyd. Posnania, Poznań, czerwiec 2023) oraz antologii VII Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej „Jesienny dotyk poezji” (wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań, październik 2023). Także publikowała i publikuje w witrynach macierzystych środowisk dziennikarskich i literackich.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PREZENTACJE UTWORÓW ARTYSTYCZNYCH. ⇒⇒⇒⇒Poetyckie na: spotkaniach autorskich, festiwalach kulturalnych, jako gość poetycki koncertów, specjalnych spotkań okolicznościowych i różnych społeczności, zaprzyjaźnionych twórców, wieczorach Klubu Literackiego, w kolejnych edycjach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej WO ZLP oraz kaliskich „Aforystykonów” WO ZLP (w Poznaniu m.in.: w klubie ZAK, PoemaCafe, Pałacu Działyńskich, Domu Romskim, Domu Bretanii, siedzibie PO ZLP na os. Powstańców Warszawy w 2015 r., na Wydziale Dziennikarstwa UAM w kampusie na Morasku, Auli UAM w 2017 r., Collegium Minus UAM, siedzibie KL „Dabrówka” na Piątkowie, w Dwujęzycznym Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego; poza Poznaniem – w: Kaliszu, Nieszawie, Ludwikowie, Międzyzdrojach, a poza Polską – na greckiej Krecie w Rethymno i Adelianos Kampos w 2010 r).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z 35-letnim doświadczeniem zawodowym z pracy dziennikarskiej i redaktorskiej, a także artystycznej w redakcjach i wydawnictwach (od 1989). Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), własnej Agencji „Promotion” (1993), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000).
⇒⇒⇒⇒⇒ Od 2006 r. redaktor naczelna, niezależna wydawczyni, redaktor-autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee, obecnie pod nazwą IMPRESJee.pl, o profilu kulturalnym.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z DOŚWIADCZENIEM WIELOASPEKTOWEJ WSPÓŁPRACY (dziennikarskiej, autorskiej artystycznej, redaktorskiej) z wieloma czasopismami, w tym polonijnymi (w latach 1992-2010: dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn) oraz licznymi ogólnopolskimi i regionalnymi czasopismami kulturalnymi, literackimi (od wielu lat z „Protokołem Kulturalnym”) oraz wydawnictwami-wydawcami książek literackich i antologii poezji.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ TAKŻE REDAKTOR PROWADZĄCA I REDAKTOR-KOREKTOR (z wieloletnim doświadczeniem): czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów i prac naukowych i in.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAGRODY: w ogólnopolskim konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA: Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (UAM) oraz Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (AE).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ UPODOBANIA, POGLĄDY: Ideowiec - miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka idei dialogu kultur i jej rozwoju.
