Ekologiczne konsekwencje wyrębów drzew w Puszczy Białowieskiej sięgają daleko poza obszary ich dokonywania. Zmieniły one strukturę krajobrazu i funkcjonowanie całego ekosystemu – stwierdzają naukowcy po analizie satelitarnych zdjęć puszczy.
Wpływ wycinki drzew na ekosystem Puszczy Białowieskiej sprawdzili prof. Grzegorz Mikusiński ze Szwedzkiego Uniwersytetu Rolniczego, dr hab. Dries P.J. Kuijper, Jakub Witold Bubnicki i dr Marcin Churski z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży oraz dr hab. Dorota Czeszczewik i dr hab. Wiesław Walankiewicz z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Wyniki badań i wnioski opublikowali w czasopiśmie naukowym „Biological Conservation”.
„Dokonaliśmy pierwszych obiektywnych analiz dotyczących wydarzeń, jakie miały miejsce w Puszczy Białowieskiej. Przy okazji omawiamy spodziewane konsekwencje tej wycinki, powołując się na dostępną wiedzę i najnowsze wyniki badań naukowych” – podkreślił Grzegorz Mikusiński, główny autor badania.
Aby ocenić rozmiar i krajobrazowe efekty wyrębów sanitarnych związanych z gradacją kornika drukarza w polskiej części Puszczy Białowieskiej, Jakub Bubnicki wykorzystał zdjęcia satelitarne, zarejestrowane przez europejskiego satelitę Sentinel-2, należącego do Europejskiej Agencji Kosmicznej. Dostarcza on zdjęć o rozdzielczości na tyle dobrej, że pozwalają ocenić skalę zmian drzewostanu. Do porównań wybrano najlepsze zdjęcia, wykonane podczas bezchmurnych dni: 25 lipca 2015 i 9 czerwca 2018 r.
Według ich obliczeń powierzchnia, na której wycięto i wywieziono drzewa, wynosi co najmniej 675 hektarów, w tym – 229 hektarów szczególnie cennych drzewostanów ponadstuletnich.
Autorzy analiz podkreślają, że konsekwencje wycinki nie ograniczają się jedynie do miejsc, w których ścięto drzewa.
W obszarach przylegających do wyrębów również pojawiają się konsekwencje działań człowieka. Biorąc to pod uwagę – okazuje się, że puszczański obszar, na którym dostrzegalne i stwierdzalne są konsekwencje wycinki, jest dużo większy.
„Gdy przyjmie się – na podstawie istniejących badań, że negatywny wpływ wyrębów jest odczuwalny dla gatunków typowo leśnych w odległości do 100 m od krawędzi wyrębu – to można mówić o oddziaływaniu na co najmniej 4073 ha lasów w Puszczy Białowieskiej” – mówi Grzegorz Mikusiński.
Usuwanie starych, spróchniałych drzew zmniejsza dostępność dziupli, pogarszając jakość siedlisk różnych gatunków, choćby ptaków. W przypadku rysi, objętych ścisłą ochroną gatunkową, wycinka i usuwanie martwych drzew powoduje takie zmiany w krajobrazie, które nie sprzyjają prowadzeniu polowań (rysie polują z zaskoczenia, a zalegające pnie to ich naturalny poligon).
Autorzy badania stwierdzają, że doszło do znacznego uszczerbku wartości przyrodniczej Puszczy Białowieskiej. Ucierpiało zwłaszcza wiele gatunków chronionych dyrektywami: ptasią i habitatową, stanowiącymi podstawę prawną ochrony tego obszaru Natura 2000.
„Co więcej – okazuje się, że wyręby zwiększyły stopień fragmentacji lasu o 26 proc. (w skali krajobrazowej), zmniejszając tym samym obszar mateczników, a więc lasów z bardzo niewielkim wpływem człowieka i często będących ważnymi ostojami wielu gatunków zwierząt” – podkreśla Jakub Bubnicki, który przeprowadził analizy przestrzenne.
Skomplikowanym relacjom pomiędzy organizmami lasów poświęcono już wiele badań, prowadzonych m.in. właśnie na terenie Puszczy Białowieskiej. Naukowcy wskazują, że ochrona tych związków i procesów jest nie mniej ważna niż ochrona samych gatunków czy siedlisk. Wyniki nowych badań dostarczają dowodów na to, że prowadzenie wyrębów oznacza również wpływ na relacje pomiędzy gatunkami.
„Najważniejsze, co wykazaliśmy – to fakt, że ekologiczny wpływ wyrębów wykracza daleko poza obszary, gdzie wycięto i usunięto drzewa. Dochodzi do tego poprzez zmianę struktury krajobrazu i wpływ na sposób funkcjonowania ekosystemu w szerszej skali, w skali krajobrazu” – komentuje dr hab. Dries Kuijper, biolog specjalizujący się w interakcjach między drapieżnikami a roślinożercami i roślinami.
Jak mówi, „obecność powalonych drzew sprzyja naturalnej regeneracji lasu: do takich okolic trudniej jest dotrzeć, a w dodatku większe jest tam ryzyko napotkania drapieżnika. Dlatego takich miejsc unikają zwierzęta kopytne, choćby jelenie, zgryzające młode drzewa”.
Autorzy analiz proponują rozwiązania, które pozwolą łagodzić ekologiczne szkody na terenie Puszczy Białowieskiej. „Po pierwsze, regenerację obszaru poddanego wycince należy pozostawić naturze” – piszą. Powstający tam samoczynnie las będzie bardziej odporny i lepiej przystosowany do lokalnych warunków klimatycznych. „Postulujemy zaprzestanie sztucznego zalesiania wyrębów oraz utworzenie parku narodowego na całym obszarze tego unikatowego obiektu przyrodniczego” – podkreśla prof. Mikusiński.
Puszczę uważa się za jeden z najlepiej zachowanych w Europie lasów nizinnych o charakterze zbliżonym do naturalnego. Polska część Puszczy Białowieskiej obejmuje 41 proc. jej całkowitej powierzchni. Park Narodowy to jedynie 17 proc. polskiej części Puszczy; 20 proc. Puszczy objęte jest ochroną w formie rezerwatów, a 63 proc. to lasy gospodarcze pozostające w zarządzie Lasów Państwowych jako leśny kompleks promocyjny. Cała polska część Puszczy Białowieskiej jest chroniona w ramach sieci Natura 2000.
Puszcza Białowieska będąca unikatowym ekosystemem leśnym, w którym w znacznej mierze wciąż działają naturalne procesy ekologiczne, została – jako jedyny w Polsce obiekt przyrodniczy – wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Decyzja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2018 r., nakazująca wstrzymanie dalszej wycinki, była związana – jak przypomina Dries Kuijper – ze wspomnianym naruszeniem wartości przyrodniczych Puszczy.
PAP – Nauka w Polsce, Anna Ślązak
zan/ ekr/
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl
Fot. własna Redakcji Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl www.impresjee.pl pt. Bezpowrotne
Autor fot.: Stefania Pruszyńska
Tytuł publikacji: Redakcja Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl www.impresjee.pl
