Dorobek naukowy i wpływ odkryć prof. Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych dokumentuje wydana w Poznaniu książka. Wśród największych odkryć zmarłego kilka lat temu polskiego naukowca są te dotyczące żaby wodnej.
Prof. Leszek Berger (1925–2012) jest odkrywcą nowego typu dziedziczenia. Jego odkrycie w latach 60. ubiegłego wieku, że żaba wodna (łac. Rana esculenta) jest naturalnym mieszańcem, a nie odrębnym gatunkiem było rewolucją we współczesnej biologii, zaś wyjaśnienie nowego zjawiska, hybrydogenezy u płazów, wywołało przełom w badaniach genetycznych na świecie.
Przygotowana pod redakcją prof. Lecha Wojciecha Szajdaka i dr. Jana Śmiełowskiego książka „Wpływ odkryć Profesora Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych” ukazała się z okazji obchodów 90. rocznicy urodzin naukowca.
Jak podkreślił współautor publikacji i uczeń prof. Bergera, dr Jan Śmiełowski, dokonania bohatera publikacji są uważane za jedne z najbardziej istotnych odkryć biologii XX wieku, zaś efekty jego badań dotyczące żab wodnych były zaprzeczeniem poczynionych przeszło 200 lat wcześniej ustaleń słynnego przyrodnika, twórcy systemu klasyfikacji zwierząt Karola Linneusza.
Leszek Berger rozpoczął studia nad płazami i gadami Wielkopolski w latach 50. ub. wieku. W Poznaniu stworzył niepowtarzalny w skali europejskiej warsztat pracy badawczej.
W badaniach nad systematyką żab zielonych, które były dotąd traktowane jako jeden gatunek Rana esculenta, stwierdził, że żaby te dzielą się na trzy odrębne formy: żaba śmieszka, żaba jeziorkowa i żaba wodna. Na drodze ich krzyżowania wykazał, że żaba śmieszka i jeziorkowa są gatunkami, natomiast żaba wodna – najpospolitsza żaba Europy – jest ich mieszańcem o niezwykłych właściwościach.
Pierwsze informacje o wynikach badań prof. Bergera zostały odrzucone przez świat nauki, wyniki uznano za niemożliwe, a wręcz błędne.
„Wyniki moich badań wywołały ferment wśród europejskich herpetologów. Prof. Hans Kauri z Uniwersytetu w Uppsali przysłał swoje prace i książki, w których dowodził, że wszystkie żaby zielone Europy tworzą jeden gatunek. Dyrektor Instytutu Zoologii w Zurychu powiedział do swoich asystentów: »Być może Berger ma rację, ponieważ w Polsce wszystkie trzy żaby występują sympatrycznie i żaba wodna może być mieszańcem, ale u nas występuje tylko żaba wodna i żaba jeziorkowa, więc w jaki sposób żaba wodna może być mieszańcem?«” – pisał o swojej pracy prof. Berger.
Mimo przełomowych dokonań, naukowiec miał bardzo poważne problemy także w krajowym środowisku naukowym. Do jego odkryć i pracy podchodzono z nieufnością, a nawet wrogością.
Jego pracę „Systematyka żab zielonych”, którą chciał obronić jako rozprawę habilitacyjną, odrzuciły uniwersytety w Poznaniu i w Krakowie. Ostatecznie Berger obronił rozprawę habilitacyjną w Akademii Rolniczej w Poznaniu. Kłopoty z habilitacją i problemy ze swobodnym prowadzeniem dalszych prac naukowych skutkowały jednak poważnymi komplikacjami zdrowotnymi.
W latach 70. naukowiec otrzymał duży grant z USA na badania populacji żab zielonych w Polsce, jednak wskutek braku wsparcia ze strony środowiska naukowego oraz ówczesnych władz nie udało się wykorzystać tych środków do stworzenia w Poznaniu unikatowego ośrodka badawczego. Grant został zwrócony.
Dalsze badania prowadzone przez naukowca, a także z jego pomocą doprowadziły do kolejnych odkryć i opisania nowych gatunków żab – głównie z basenu Morza Śródziemnego.
„Fenomenalne okrycie profesora spowodowało powstanie wielu silnych ośrodków badawczych zajmujących się żabami zielonymi w Ameryce, Europie, Azji i jest do dzisiaj niewyczerpalną skarbnicą i inspiracją dla nowych, dalszych istotnych wyjaśnień zjawiska hybrydogenezy u żab” – podkreślił dr Śmiełowski.
Jak dodał, marzeniem profesora było praktyczne przełożenie jego odkrycia i wykorzystania niepłodnych krzyżówek żab wodnych w celach konsumpcyjnych, przy okazji hodowli karpiowej.
„Polskie ustawodawstwo ochrony przyrody, mimo wielokrotnych zmian, nie dokonało przeniesienia tej krzyżówki do gatunków częściowo chronionych, co uniemożliwiło legalny obrót towarowy udkami żabimi, np. na rynek francuski. Tego wyzwania podjęli się francuscy hodowcy, uzyskując z tego znaczące dochody” – powiedział.
Malakolog i herpetolog prof. Leszek Berger urodził się w 1925 roku w Pabianicach. Był absolwentem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Poznańskiego. W 1981 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1990 r. – zwyczajnego. Jego dorobek to ponad 120 publikacji. Za wykrycie praw nowego typu dziedziczenia otrzymał w Polskiej Akademii Nauk nagrodę I stopnia. Jego imię nosi jeden z gatunków żab. Prof. Berger zmarł w 2012 roku w Jaskółkach w gm. Raszków (woj. wielkopolskie).
W 2014 roku w Raszkowie otwarto zbudowany na cześć profesora staw w kształcie żaby.
Publikacja „Wpływ odkryć Profesora Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych” powstała jako zwieńczenie konferencji naukowej dedykowanej badaczowi i odkrywcy, zorganizowanej w ub. roku przez Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Książka zostanie rozesłana do bibliotek polskich uniwersytetów, trafi też do niektórych uczelni na świecie.
rpo/ agt/
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl
Fot. własne redakcji Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl: Stefania Pruszyńska
Na fot.: Żaba trawna (Rana temporaria)
— Stefania Pruszyńska
Stefania Pruszyńska (Stefania Golenia).
Poetka, eseistka, aforystka, autorka utworów satyrycznych i satyropodobnych i in. literackich oraz sztuki plastycznej (obrazy, grafiki, fot. art.). Dziennikarka, redaktor, autorka felietonów, polemik, listów otwartych, różnych artykułów, reportaży, felietonów, fotoreportaży i fotografii artystycznych i reportażowych. PONIŻEJ INFORMACJE O: I. DROGACH REDAKTORSKICH, DZIENNIKARSKICH, Z AKTUALIAMI; II. DROGACH TWÓRCZYCH: LITERACKICH I SZTUKI PLASTYCZNEJ; III. NAGRODACH, NAUCE, POGLĄDACH.
⇒⇒⇒ OD 1989 r. W REDAKCJACH i WYDAWNICTWACH. Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), polsko-amerykańskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej” (1996 – 2000) i tygodniku „Wprost” (1996 – 2000). ⇒⇒⇒ Także w różnych okresach: redaktor merytoryczna polskich wydawnictw książkowych i redaktor-korektor różnych wydawnictw drukowanych, w tym prasy polskojęzycznej, a także wademeków w kilku językach europejskich, oraz prac naukowych albo w ramach pracy w wydawnictwach równocześnie: przedstawicielka wydawnictwa na stoisku firmowym na Międzynarodowych Targach Poznańskich czy jako specjalistka-przedstawicielka wydawnictwa ds. kontaktów z mediami. ⇒⇒⇒ W latach studenckich i nieco później m.in.: asystent antykwarski w PP „Desa”, analityk w laboratorium bakteriologii WZSChPiG. ⇒⇒⇒ Od 2006 r. – redaktor naczelna, wydawca i realizatorka eksperymentalnie założonej na blogu i niekomercyjnej Gazety Autorskiej „IMPRESJee”www.impresjeee.blox.pl, nr 2190 w Rejestrze Prasy Regionalnej w SO w Poznaniu, obecnie mającej nowy adres i nazwę: Gazeta Autorska IMPRESJee.pl www.impresjee.pl * (scala zasoby Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl z zasobami Gazety Autorskiej „IMPRESJee”). ******* Scalanie zasobów 2 mediów jest rezultatem zamknięcia przez Agorę SA w dniu 29 kwietnia 2019 r. platformy Blox.pl, na której redagowała: Gazetę Autorską „IMPRESJee” www.impresjeee.blox.pl (ok. 7,7 mln wizyt, na TOP 1000 Blox.pl – 1. miejsce w kategorii: Prasa i Media i 1. miejsce w kategorii: Media); własne witryny artystyczne: poetycką: Poezja, Stefania Pruszyńska (ok. 570 tys. wizyt) i ArtGrafPoeFoto oraz podstrony, witryny specjalne tematyczne. ⇒⇒⇒ W RÓŻNYCH OKRESACH WE WSPÓŁPRACY REDAKTORSKIEJ, PUBLICYSTYCZNEJ, AUTORSKIEJ, INFORMACYJNEJ: z prasą polonijną, np. dwutygodnikiem „Kurier”, Hamburg (1993 – 2010) czy np. z „Dziennikiem Polskim” (Londyn) i tytułami wydawanymi w Polsce, m.in. z: „Welcome to Poznań”, „Merkuriuszem Polska”, „Forum Wielkopolski”, „Aspektami Kulturalnymi”, Magazynem Muzycznym „Brzmienia”, „ABC”, „Protokołem Kulturalnym” oraz z redakcjami czasopism i portali środowisk dziennikarskich i literackich, w tym aktualnie: drukowanego i witryny prezentacyjnej „Protokołu Kulturalnego” i Wielkopolskiego Oddziału Związku Literatów Polskich ⇒⇒⇒Także redaktor merytoryczna rzadkich tematycznie publikacji książkowych, np. „Księga romska” Władysława Iszkiewicza, wyd. Fundacja „Bahtałe Roma”. Również redaktor- korektor merytoryczny: prasy drukowanej (miesięczniki), publikacji książkowych, monografii (artyści), m.in. Rafała Boettnera-Łubowskiego, „W kręgu światła i koloru. O twórczości Edmunda Łubowskiego”, albumów artyst., np. „Orły polskie. Rzeźby w drewnie” Henryka Zięby, biuletynów szkół wyższych (np. „Studenckie Graffiti”) czy prac naukowych i innych, w tym we współpracy m.in: z Domem Wydawniczym „Netter”, uczelniami wyższymi: Wyższą Szkołą Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, WSB, ze Związkiem Literatów Polskich czy fundacjami. *** Ponadto: animatorka kulturalna, realizatorka publikacji patronackich i akcji własnych oraz w ramach redagowanej Gazety Autorskiej „IMPRESJee”, aktualnie: Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl
⇒⇒⇒ II. TWÓRCZOŚĆ LITERACKA-POETYCKA i PLASTYCZNA: POEZJA, ESEJE, AFORYZMY, UTWORY SATYRYCZNE, SATYROPODOBNE I INNE. *** PUBLIKACJE. Wcześniejsze: rozproszone od lat 80 i z 90. Najnowsze: w „Protokole Kulturalnym” (nr 69); w Portalu Autorskim IMPRESJee.pl www.impresjee.pl; w polsko-niemieckiej antologii polskiej poezji IV – Anthologie der polnischen Lyrik IV „Jak podanie ręki” – „Wie ein Haendedruck” (wyd.: Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań, 2018); w polsko-francuskiej Antologii poezji współczesnej X „Jak podanie ręki” – „Comme serrer la main” (wyd.: Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań, 2018), antologii „Po-tyczki aforystów”, III, wyd. Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich 2018; w polsko-angielskiej Antologii poezji „Jak podanie ręki” − Anhology of contemporatory poetry „Like The Hand of Friendship”; we własnych autorskich portalach artystycznych: Poezja, Stefania Pruszyńska oraz: ArtGrafPoeFoto, Stefania Pruszyńska; własnym autorskim zbiorze poetyckim „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009); w czasopismach, m.in.: „Welcome to Poznań”, „Merkuriusz Polska”, „Protokół Kulturalny”; prasie internetowej: Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl; w wydawnictwach książkowych innych autorów (np. książce autobiograficznej Miklosza Deki Czurei, Króla Czardasza, wirtuoza skrzypiec).
***PREZENTACJE LITERACKIE. Od 2007 r. na wielu spotkaniach literackich czy festiwalach, w wielu miejscach na wydarzeniach w Poznaniu (m.in. w Domu Bretanii, Domu Romskim, klubie ZAK) i w regionie Wielkopolski (w Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykówku, na plenerowych imprezach kulturalnych np. w parku przypałacowym w Nieszawie czy w Ludwikowie); za granicą, m.in. na Krecie (2010 r.); w Radiu Emaus (2012); na spotkaniach literackich w Klubie Literackim „Dąbrówka” (2011, 2013 i 2017); w Auli UAM w Poznaniu (20 sierpnia 2017); w Muzeum Etnograficznym w Poznaniu (listopad 2018); podczas II Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej Wielkopolskiego Oddziału Związku Literatów Polskich: (Piła, październik 2018 r.) i na „Aforystykonie”, organizowanych przez Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich (Kalisz, 30 listopada 2018), na festynie w Dwujęzycznym LO im. Jana Nowaka -Jeziorańskiego w Poznaniu (październik 2019); podczas III Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej (październik 2019). ***WYSTAWY I PREZENTACJE PRAC PLASTYCZNYCH: VIII MASTRiN pn. Harmonia w Pałacu Działyńskich w Poznaniu (2011); w Bibliotece Publicznej w Buku (2012), w Auli UAM 20 sierpnia 2017 r., w Wielkopolskim Urz. Woj. (grudzień 2017); w Klubie Literackim „Dąbrówka” (2013, 2017), wcześniej podczas spotkań autorskich m.in. na Krecie – w Rethymno i Adelianos Kampos (2010); ***PUBLIKACJE GRAFIK, RYSUNKÓW. Rysunki satyryczne w Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1990 - 1991); grafiki w autorskim zbiorze swoich wierszy „Szepty dalekobieżne”; na okładkach książek (Lednickiej Wiosny Poetyckiej: „Żeby marzyć”, „W Gaju Poezji. Lednicka Wiosna Poetycka 1997 – 2015” w oprac.. prof. Jana Grada – w ramach współpracy ze Związkiem Literatów Polskich; w prasie drukowanej (np. „Welcome to Poznań”) i internetowej: Gazecie Autorskiej „IMPRESJee”, Portalu Autorskim IMPRESJee.pl oraz we własnych artystycznych witrynach autorskich: ArtGrafPoeFoto i Poezja, Stefania Pruszyńska.
⇒⇒⇒NAGRODY. W konkursie na felieton „Arkusza”, miesięcznika kulturalnego, wyd. przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996 r.); Dziennikarskie Koziołki 2017 w kategorii: Redakcja, przyznane przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej (wręczone 9 maja 2017 r. na gali w Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza). *** NAUKA. Wiedzę akademicką zdobywała w UAM i AE. ***POGLĄDY. Jest zwolenniczką rozwoju dialogu kultur.
