Dorobek naukowy i wpływ odkryć prof. Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych dokumentuje wydana w Poznaniu książka. Wśród największych odkryć zmarłego kilka lat temu polskiego naukowca są te dotyczące żaby wodnej.
Prof. Leszek Berger (1925–2012) jest odkrywcą nowego typu dziedziczenia. Jego odkrycie w latach 60. ubiegłego wieku, że żaba wodna (łac. Rana esculenta) jest naturalnym mieszańcem, a nie odrębnym gatunkiem było rewolucją we współczesnej biologii, zaś wyjaśnienie nowego zjawiska, hybrydogenezy u płazów, wywołało przełom w badaniach genetycznych na świecie.
Przygotowana pod redakcją prof. Lecha Wojciecha Szajdaka i dr. Jana Śmiełowskiego książka „Wpływ odkryć Profesora Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych” ukazała się z okazji obchodów 90. rocznicy urodzin naukowca.
Jak podkreślił współautor publikacji i uczeń prof. Bergera, dr Jan Śmiełowski, dokonania bohatera publikacji są uważane za jedne z najbardziej istotnych odkryć biologii XX wieku, zaś efekty jego badań dotyczące żab wodnych były zaprzeczeniem poczynionych przeszło 200 lat wcześniej ustaleń słynnego przyrodnika, twórcy systemu klasyfikacji zwierząt Karola Linneusza.
Leszek Berger rozpoczął studia nad płazami i gadami Wielkopolski w latach 50. ub. wieku. W Poznaniu stworzył niepowtarzalny w skali europejskiej warsztat pracy badawczej.
W badaniach nad systematyką żab zielonych, które były dotąd traktowane jako jeden gatunek Rana esculenta, stwierdził, że żaby te dzielą się na trzy odrębne formy: żaba śmieszka, żaba jeziorkowa i żaba wodna. Na drodze ich krzyżowania wykazał, że żaba śmieszka i jeziorkowa są gatunkami, natomiast żaba wodna – najpospolitsza żaba Europy – jest ich mieszańcem o niezwykłych właściwościach.
Pierwsze informacje o wynikach badań prof. Bergera zostały odrzucone przez świat nauki, wyniki uznano za niemożliwe, a wręcz błędne.
„Wyniki moich badań wywołały ferment wśród europejskich herpetologów. Prof. Hans Kauri z Uniwersytetu w Uppsali przysłał swoje prace i książki, w których dowodził, że wszystkie żaby zielone Europy tworzą jeden gatunek. Dyrektor Instytutu Zoologii w Zurychu powiedział do swoich asystentów: »Być może Berger ma rację, ponieważ w Polsce wszystkie trzy żaby występują sympatrycznie i żaba wodna może być mieszańcem, ale u nas występuje tylko żaba wodna i żaba jeziorkowa, więc w jaki sposób żaba wodna może być mieszańcem?«” – pisał o swojej pracy prof. Berger.
Mimo przełomowych dokonań, naukowiec miał bardzo poważne problemy także w krajowym środowisku naukowym. Do jego odkryć i pracy podchodzono z nieufnością, a nawet wrogością.
Jego pracę „Systematyka żab zielonych”, którą chciał obronić jako rozprawę habilitacyjną, odrzuciły uniwersytety w Poznaniu i w Krakowie. Ostatecznie Berger obronił rozprawę habilitacyjną w Akademii Rolniczej w Poznaniu. Kłopoty z habilitacją i problemy ze swobodnym prowadzeniem dalszych prac naukowych skutkowały jednak poważnymi komplikacjami zdrowotnymi.
W latach 70. naukowiec otrzymał duży grant z USA na badania populacji żab zielonych w Polsce, jednak wskutek braku wsparcia ze strony środowiska naukowego oraz ówczesnych władz nie udało się wykorzystać tych środków do stworzenia w Poznaniu unikatowego ośrodka badawczego. Grant został zwrócony.
Dalsze badania prowadzone przez naukowca, a także z jego pomocą doprowadziły do kolejnych odkryć i opisania nowych gatunków żab – głównie z basenu Morza Śródziemnego.
„Fenomenalne okrycie profesora spowodowało powstanie wielu silnych ośrodków badawczych zajmujących się żabami zielonymi w Ameryce, Europie, Azji i jest do dzisiaj niewyczerpalną skarbnicą i inspiracją dla nowych, dalszych istotnych wyjaśnień zjawiska hybrydogenezy u żab” – podkreślił dr Śmiełowski.
Jak dodał, marzeniem profesora było praktyczne przełożenie jego odkrycia i wykorzystania niepłodnych krzyżówek żab wodnych w celach konsumpcyjnych, przy okazji hodowli karpiowej.
„Polskie ustawodawstwo ochrony przyrody, mimo wielokrotnych zmian, nie dokonało przeniesienia tej krzyżówki do gatunków częściowo chronionych, co uniemożliwiło legalny obrót towarowy udkami żabimi, np. na rynek francuski. Tego wyzwania podjęli się francuscy hodowcy, uzyskując z tego znaczące dochody” – powiedział.
Malakolog i herpetolog prof. Leszek Berger urodził się w 1925 roku w Pabianicach. Był absolwentem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Poznańskiego. W 1981 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1990 r. – zwyczajnego. Jego dorobek to ponad 120 publikacji. Za wykrycie praw nowego typu dziedziczenia otrzymał w Polskiej Akademii Nauk nagrodę I stopnia. Jego imię nosi jeden z gatunków żab. Prof. Berger zmarł w 2012 roku w Jaskółkach w gm. Raszków (woj. wielkopolskie).
W 2014 roku w Raszkowie otwarto zbudowany na cześć profesora staw w kształcie żaby.
Publikacja „Wpływ odkryć Profesora Leszka Bergera na rozwój nauk biologicznych” powstała jako zwieńczenie konferencji naukowej dedykowanej badaczowi i odkrywcy, zorganizowanej w ub. roku przez Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Książka zostanie rozesłana do bibliotek polskich uniwersytetów, trafi też do niektórych uczelni na świecie.
rpo/ agt/
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl
Fot. własne redakcji Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl: Stefania Pruszyńska
Na fot.: Żaba trawna (Rana temporaria)
— Stefania Pruszyńska
Stefania Golenia - Stefania Pruszyńska
Redaktor, dziennikarka. Poetka i autorka utworów różnych gatunków literackich. Twórczyni artystycznych utworów sztuki plastycznej: obrazów, grafik, rysunków. Eseistka, recenzentka, felietonistka. Autorka wywiadów, rozmów, reportaży, fotoreportaży, fotografii reportażowych i artystycznych.
PRACA W REDAKCJACH I WYDAWNICTWACH: niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), polsko-amerykańskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej” (1996-2000), tygodniku „Wprost” (1996 – 2000). We współpracy inf. czy publicystyczna m.in. z prasą polonijną: dwutygodnikiem „Kurier” – Hamburg (od 1993 do 2010), wydawanymi w Londynie tytułami: „Tydzień Polski”, „Dziennik Polski” i z czasopismami w Polsce o profilu kulturalnym, społeczno-kulturalnym czy literackim. W poprzednich latach również we współpracy z miesięcznikami: „Welcome to Poznań”, „Merkuriusz Polska”, kwartalnikiem – Magazyn Muzyczny „Brzmienia” oraz m.in.: „Aspektami Kulturalnymi”, „ABC” i in. Aktualnie współpracuje z redakcją ukazującego się w Poznaniu: „Protokołu Kulturalnego” – czasopisma wydawanego przez Klub Literacki „Dąbrówka”. REDAKTOR-KOREKTOR: wielu mediów drukowanych (przeważnie miesięczników), publikacji książkowych, np. „Orły polskie” Henryka Zięby, monografii, np. Rafała Boettnera-Łubowskiego, „W kręgu światła i koloru. O twórczości Edmunda Łubowskiego”, albumów, biuletynów szkół wyższych, prac naukowych czy redaktor prowadząca rzadkich tematycznie publikacji książkowych, np. „Księga romska. Autobiografia. Prawo. Słownik” Władysława Iszkiewicza (wyd. Fundacja „Bahtałe Roma” 2013). W ramach współpracy ze Związkiem Literatów Polskich, z uczelniami wyższymi, m.in.: Wyższą Szkołą Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa (WSNHiD) – wydawcą „Studenckiego Graffiti”, Wyższą Szkołą Bankową w Poznaniu (WSB), Domem Wydawniczym „Netter” – wydawcą miesięcznika „Merkuriusz Polska”, redakcjami oraz fundatorami wydawnictw na rzecz popularyzacji dorobku kultury w Poznaniu i Wielkopolsce.
Redaktor naczelna, realizatorka i wydawca mediów autorskich: Gazety Autorskiej „IMPRESJee” www.impresjeee.blox.pl (nr 2190 w rejestrze prasy i czasopism SO w Poznaniu, maj 2007) i Portalu Autorskiego IMPRESJee.pl www.impresjee.pl. Także autorka-realizatorka własnych witryn artystycznych: Poezja, Stefania Pruszyńska oraz ArtGrafPoeFoto, Stefania Pruszyńska. Zamieszcza w nich tylko niektóre swoje utwory literackie czy plastyczne.
TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA: LITERACKA I PLASTYCZNA * PUBLIKACJE UTWORÓW POETYCKICH: W WYDAWNICTWACH KSIĄŻKOWYCH – we własnym zbiorze „Szepty dalekobieżne” – Stefania Golenia Pruszyńska (San Francisco, 2009), książkach innych autorów, np. w książce biograficznej wirtuoza skrzypiec Miklosza Deki Czurei, zw. Królem Czardasza. Najnowsze – w polsko-niemieckiej antologii polskiej poezji IV – Anthologie der polnischen Lyrik IV „Jak podanie ręki” – „Wie ein Haendedruck” (wyd.: Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań, 2018), w Antologii poezji współczesnej X, tłumaczenie polsko-francuskie – „Jak podanie ręki” – „Comme serrer la main” (wyd.: Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań, 2018), „Po-tyczki aforystów” III, wyd. Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich 2018 i in. * W CZASOPISMACH: „Protokół Kulturalny”, „Welcome to Poznań”, „Merkuriusz Polska” * W MEDIACH INTERNETOWYCH: Gazecie Autorskiej „IMPRESJee” www.impresjeee.blox.pl i Portalu Autorskim IMPRESJee.pl www.impresjee.pl i innych. *W WITRYNACH AUTORSKICH: Poezja – Stefania Pruszyńska oraz ArtGrafPoeFoto – Stefania Pruszyńska. *PREZENTACJE LITERACKIE: na biesiadach literackich w ramach programu festiwali kulturalnych w „Domu Bretanii”, Nieszawie w woj. wielkopolskim, w poznańskim Domu Romskim (organizowanych przez Fundację „Bahtałe Roma”), na Krecie (w Adelianos Kampos i Rethymno, 2010 r.), w Radiu Emaus w cyklicznej audycji „Posłuchaj bicia serca” (2012 ), na spotkaniach literackich, autorskich w poznańskim Klubie Literackim „Dąbrówka” (2013, 2017), w Auli UAM w ramach programu koncertu Międzynarodowej Orkiestry Cygańskiej (Poznań, 20 sierpnia 2017), w Muzeum Etnograficznym w Poznaniu (17 listopada 2018), podczas organizowanych przez Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich: II Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej (Piła, październik 2018) i „Aforystykonu” (Kalisz, 30 listopada 2018);
TWÓRCZOŚĆ PLASTYCZNA *EKSPOZYCJE PRAC PLASTYCZNYCH NA WYSTAWACH: VIII MASTRiN pn. Harmonia – w Pałacu Działyńskich w Poznaniu (w Roku Czesława Miłosza – 2011), w Bibliotece Publicznej w Buku, w Auli UAM – na wystawie okołokoncertowej (20 sierpnia 2017), w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim na wystawie okołokonferencyjnej, związanej z wprowadzaniem do szkół zajęć o kulturach (14 grudnia 2017). Pokazy: w Klubie Literackim „Dąbrówka (2013 i 2017), a wcześniej – na Krecie (w Adelianos Kampos i Rethymno, 2010). *PUBLIKACJE GRAFIK I RYSUNKÓW. Rysunki: satyryczne w Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1990-1991). Grafiki: w miesięczniku „Welcome to Poznań”, we własnym zbiorze poetyckim „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), na okładkach wydawnictw książkowych związanych z Lednicką Wiosną Poetycką wyd. przez Poznański Oddział Związku Literatów Polskich: „Żeby marzyć” – wiersze dzieci, „W Gaju Poezji. Lednicka Wiosna Poetycka 1997 – 2015” w oprac. Jana Grada, w Gazecie Autorskiej „IMPRESJee” i Portalu Autorskim IMPRESJee.pl oraz w artystycznych witrynach autorskich: ArtGrafPoeFoto, Stefania Pruszyńska i Poezja, Stefania Pruszyńska.
NAGRODY: miesięcznika kulturalnego „Arkusz”, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” – w konkursie na felieton (1996), a „Dziennikarskie Koziołki 2017” w kategorii: Redakcja, przyznane przez Wielkopolski Oddział Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej otrzymała podczas gali laureatów. na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (9 maja 2017). NAUKA. Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza i poznańskiej Akademii Ekonomicznej. POGLĄDY. Jest zwolenniczką rozwoju dialogu kultur różnych narodów za pośrednictwem indywidualnych twórców i przedstawicieli organizacji środowisk artystycznych, kulturalnych i naukowych.
(Zaktualizowano: 17 lutego 2019 r.)
